پرسش :

معنی «عدمه منّا» چیست و آيه «امن يجيب...» چه ارتباطی با امام زمان دارد؟

پاسخ :
معنی «عدمه منّا»
يكي از مباحثي كه در بحث امامت مطرح است اين كه وجود امام لطف و رحمتي است از طرف پروردگار به‌خاطر اين كه امام فردي كامل و صالحي است كه از طرف خداوند به تدبير شؤونات انسانها مي پردازد، اقامه عدل مي كند، رفع ظلم و ظالم مي كند، و شريعت و دين را از تحريف و زيادي و نقصان حفظ كرده و شبهات موجود در دين را ازاله نموده و تفسير واقعي قرآن را عهده دار مي باشد و الطاف ديگري كه از وجود پربركت امام حاصل مي شود. پس وجود چنين نعمتي در ميان بندگان خدا واقعاً لطف بسيار بزرگي از طرف پروردگار متعال مي باشد.

حال سؤالي كه مطرح است اين كه هيچ شكي در اين نيست كه وجود امام واقعاً لطف بزرگي است وقتي كه در ميان مردم باشد و در امورات آنها تصرف بكند اما اگر اين امام ظاهر نباشد و نتواند در امورات تصرف كند مردم از درک امام محروم باشند (مثل امام زمان عليه‎ السلام) اين وجود چه لطفي در حق بندگان دارد؟

جواب اين پرسش بسيار واضح است چون وجود امام يک لطف است و تصرف او در امورات مسلمين هم يک لطف است و ظهور و آشكار بودن آن لطفي ديگر است. پس ما به‌خاطر بعضي از جهات از لطف تصرف در امورات و يا ظهور امام محروم هستيم ولي از جهات ديگر از اين نعمت استفاده مي كنيم.
از اين رو حكيم توانا محمد مهدی نراقي در جواب اين پرسش مي گويد:
«همانا ظهور امام عصر عليه‎ السلام و تصرف او در امورات مردم فائده‌ای از فوائد وجودي آن حضرت مي باشد چون فوائد وجودي آن حضرت بي شمار مي باشد.»[1]

محقق طوسي در متن تجريد الاعتقاد در اين مورد می‌گويد:
«وجوده لطف، و تصرّفه لطف آخر، و عدمه منّا»[2] يعني وجود امام در ميان مردم نعمت و رحمت بزرگي است و تصرف امام در امورات مردم نعمتي ديگر است و «وعدمه منّا» يعني عدم تصرف و يا ظهور امام در پرده بودن آن هم از طرف و ناحيه مردم مي باشد. اين‌كه مردم نمي توانند از آثار و بركات وجودي امام استفاده بكنند به‌خاطر بعضي اعمال خودشان مي باشد كه باعث عدم تصرف در امورات آنها و يا غيبت امام از نظرها شده است.

خواجه نصيرالدين طوسي در اين مورد می‌گويد:
«غيبت و عدم حضور حضرت مهدی عليه‎ السلام از طرف خداوند نيست و از طرف خود امام هم نيست بلكه از طرف مكلفين و مردم مي باشد از خوف و ترس اين‌كه مردم از او اطاعت نكنند مي باشد و وقتي موانع غيبت از طرف مردم از بين رفت ظهور واقع مي شود.»[3]

معني آيه «امن يجيب المضطر اذا دعاه و يكشف السوء»
اين دعا در آيه 62 سوره نمل مي باشد و معني آن اين است كه «(آيا بت‌های بی ارزش بهترند) يا كسي كه دعای مضطر و درمانده را به اجابت مي رساند و گرفتاري و بلا را برطرف مي كند؟»
آري در آن هنگام كه تمام درهاي عالم به روي انسان بسته مي شود و از هر نظر درمانده و مضطر مي گردد، تنها كسي كه مي تواند قفل مشكلات را بگشايد و نور اميد در دلها بپاشد، تنها ذات پاک خداوند است.
جالب اين‌كه در بعضي از روايات اين آيه تفسير به قيام حضرت مهدی عليه‎ السلام شده. در روايتي از امام صادق عليه‎ السلام چنين آمده «اين آيه در مورد مهدی نازل شده، به خدا سوگند مضطر او است، هنگامي كه در مقام ابراهيم دو ركعت نماز بجا مي آورد و دست به درگاه خداوند متعال برمی‌دارد دعاي او را اجابت مي كند و ناراحتي ها را برطرف مي سازد...»[4]

پی نوشتها:
[1]. سيدمحسن خرازي، بداية المعارف، مؤسسه نشر الاسلامي، ج 2، ص 27.
[2]. طوسي، شرح تجريد الاعقايد، انتشارات حديث، ص 362.
[3]. سيدمحسن خرازي، همان، ص 148، به نقل از رسالة الامامة، فصل 3، ص 25.
[4]. تفسير نوراثقلين، ج 4، ص 94.
منبع: اندیشه قم